In de ochtend, nog voor je koffie hebt aangeraakt, ligt je telefoon te trillen alsof ‘ie al een halve dag wakker is. Mail. Nieuws. Een appje van je collega dat hij “nog even iets” wil afstemmen. Je voelt het meteen in je borst. Alsof de dag een sprint is die al begonnen was terwijl jij nog met één been in bed hing.
En ergens tussendoor denk je: er moet toch een rustpunt zijn. Iets dat niet schreeuwt om aandacht.
Daar wil ik het dit keer met je over hebben. Wat Alan Watts bedoelt wanneer hij zegt dat je niet bent wie je denkt dat je bent. En vooral: hoe je dat merkt op elk moment!
Wanneer het stil wordt
Het gekke is: de meeste onrust gebeurt niet terwijl je rent, maar als je even stilstaat. ’s Avonds. Bank. Lamp aan. Eindelijk rust. En dan begint het pas. Dan gaat je hoofd aan en komt hij met de meest gekke gedachten. De onzekerheden. De 'wat als'. De 'ik ben niet goed genoeg' of 'wat heb ik nou weer gezegd vandaag'.
Het piekeren dat overdag te druk was om aan bod te komen, schuift naar voren, zoals tabbladen op je laptop die je te lang open hebt laten staan. Gedachten over werk. Over fouten. Over verwachtingen. Over versprekingen. Over beledigingen. Je hoofd is een soort nachtploeg die weigert uit te klokken. Ochtenden zijn niet veel beter. Je wordt wakker alsof je al een achterstand hebt.
Die momenten zijn precies waar het idee van Watts binnenkomt. Niet als theorie. Maar als een klein lichtknopje.
Het misverstand dat meer druk creëert
We denken vaak dat we de inhoud van ons hoofd moeten fixen. Gedachten ordenen. Stress managen. Prestatiedruk beteugelen. Maar wat als dat hele beeld al uitgaat van een verkeerde aanname?
Watts noemt het het skin-encapsulated ego. Het verwijst naar het idee dat jij jezelf ervaart als een losstaand ‘ik’, begrensd door je huid. Alsof je een soort eiland bent. Dat ‘ik-gevoel’ voelt logisch. Het is hoe we de meeste dagen leven. Maar volgens Watts is het ook precies wat ons vastzet in stress, prestatiedruk en een gevoel van afgescheiden zijn.
Waarom is losstaan van je omgeving een illusie? Omdat je in werkelijkheid nooit losstaat van je omgeving. Je kunt niet ademen zonder lucht. Je kunt niet bestaan zonder temperatuur, licht, voedsel, bacteriën, zwaartekracht. Alsof jij een klein mannetje bent in je hoofd dat alles moet controleren. Alsof jij verantwoordelijk bent voor elke gedachte, elke emotie, elke spanning die voorbijkomt.
Dat idee op zich… is al vermoeiend.
Je ziet het in de praktijk: overdag op werk, wanneer je het gevoel hebt dat je de motor moet zijn van alles. ’s Avonds wanneer je hoofd het roer volledig overneemt. In de file, waar je alleen zit met jezelf. Tijdens het scrollen op de wc, wanneer elk bericht voelt als een seintje dat je iets mist.
Maar let op wat er écht gebeurt.
Gedachten verschijnen. Je kiest ze niet. Je plant ze niet. Ze komen op hetzelfde niveau binnen als je hartslag en je adem. Ze gebeuren.
En toch voel je je verantwoordelijk voor elk woord dat door je hoofd flitst.
Altijd maar druk zijn/doen
De telefoon. Die trekt aan je. Je opent ’m in de hoop rust of controle te vinden. Een mail checken, zodat het “van je lijstje” is. Een update lezen. Een appje beantwoorden. Maar elke keer dat je denkt dat je iets oplost, komen er drie nieuwe prikkels voor terug.
Je brein raakt vol, zoals een keukenblad waarop steeds meer spullen blijven liggen. Je weet dat je moet opruimen, maar je hebt geen idee waar je moet beginnen. En uiteindelijk heb je er de puf niet meer voor.
Het is niet dat je zwak bent. Het is dat je voortdurend reageert op inhoud die nooit stopt. Je mist het stille stuk eronder. En dat stille stuk is precies waar Watts op wijst.
De golf en de zee
Hij gebruikt vaak het beeld van een golf. Niet als poëzie, maar als uitleg.
Een golf doet niks aan zijn eigen vorm. Hij verschijnt door de beweging van de zee. Hij komt op. Hij zakt weer weg. Maar hij is nooit los van het geheel.
Veel mannen voelen zich als een golf die zichzelf overeind moet houden. Prestaties. Resultaten. Succes. De perfecte vader zijn. Altijd aan. Altijd alert. Maar denk eens aan die golf. Wat als jij de golf niet hoeft te besturen? Wat als je meegaat in de totale beweging van de zee?
Wat als je mag merken dat je verschíjnt uit iets groters – aandacht, bewustzijn, noem het zoals je wil – en dat dat grotere deel niet in paniek raakt van een drukke dag of een volle inbox? Dat je gewoon dat kleine stipje op de aarde bent.
Dat perspectief haalt geen problemen weg. Maar het haalt wel druk weg. Het geeft je meer rust en bewustwording. Dat je je eigenlijk niet zo druk hoeft te maken.
Perfectionisme zet je vast
Perfectionisme is zelden streven naar kwaliteit. Het is vaak angst, verhuld in bepaald gedrag. De angst om controle te verliezen. Om gezien te worden als iemand die het niet redt. Om te falen terwijl iedereen om je heen lijkt te sprinten.
Maar perfectionisme werkt alleen als je gelooft dat jij de bestuurder bent van elke gedachte, elk gevoel, elke actie. Zodra je merkt dat gedachten vanzelf opkomen, gebeurt er iets opvallends. Er komt ruimte.
De druk dat jij alles moet sturen valt weg, al is het maar voor een seconde. En in die seconde zie je dat je veel minder vastzit dan je dacht.
Twee situaties die je misschien herkent
1. De werkdrukervaring
Je zit achter je laptop. Inbox open. Je voelt je borst strak trekken. Drie mails lijken dringend. Een klant verwacht een update. Je collega stelt een vraag waar je nog niet aan toe bent.
Je denkt: ik kan dit niet laten liggen. Dat voelt waar.
Maar als je eerlijk kijkt, is er een verschil tussen:
- de situatie: drie mails, drie vragen.
- het verhaal: ik loop achter. Ik kan dit niet. Ze vinden me traag.
De spanning zit bijna nooit in de situatie. Hij zit in het verhaal. En dat verhaal verschijnt vanzelf. Jij schrijft het niet actief. Je luistert er alleen naar.
2. De avondpiek
Licht uit. Telefoon weggelegd. Je wil slapen, maar je hoofd start een heel gesprek. Je merkt niet eens dat je naar gedachten luistert alsof het feiten zijn. Op het moment dat je zacht zegt: ik hoor een gedachte, gebeurt er iets kleins. Je stapt uit de inhoud en kan terugkijken. De gedachte is er nog steeds. Maar jij hangt er niet meer aan.
Als controle je grootste valkuil is
De meeste mannen die ik spreek, voelen deze zin in hun hele lichaam: “Als ik het loslaat, gaat het mis.”
Werk. Relaties. Gezondheid. Planning. Alles staat of valt met jouw grip. Jij bent het middelpunt. Dat gevoel maakt de wereld zwaar. Want als jij de bestuurder bent van alles, dan móet je ook overal bovenop zitten.
Maar kijk eens naar je adem. Naar je hartslag. Naar de gedachten die net door je hoofd flitsten. Niets daarvan bestuur je bewust. En toch werkt het.
Misschien is dat geen bewijs dat je alles moet loslaten. Maar wel dat je veel minder hoeft vast te houden dan je denkt. Controle is vaak een reflex. Geen noodzaak.
Kleine momenten die helpen
Dit zijn geen trucjes. Gewoon kleine openingen. Oefeningen die je kunt proberen.
1. Van “ik ben” naar “ik merk”
In plaats van “ik ben gespannen” zacht zeggen: “ik merk spanning”. Het verschil voelt klein maar het haalt de identificatie eruit.
2. De 60-secondenpauze
Sluit je ogen. Zeg in jezelf: horen. Voelen. Denken. Alles beweegt vanzelf.
3. Situatie vs. verhaal
Schrijf een ‘probleemzin’ op. Splits het in feiten en gedachten. Handel op de feiten. Laat het verhaal liggen.
4. Eén zichtbare actie
Als je vastloopt op werk, kies één kleine zichtbare stap. Niet plannen. Niet analyseren. Gewoon doen.
5. De telefoonvertraging
Als je reflexmatig je telefoon pakt, wacht dan drie tellen. In die paar seconden merk je vaak al dat je niet hoeft te reageren.
Reflectie
Soms voelt het alsof je hele dag één lange poging is om jezelf bij te houden. Eerlijk? Ik heb dat ook. Maar op momenten dat ik even terugzak in het kijken zelf, wordt het allemaal iets lichter. Niet omdat de problemen verdwijnen. Maar omdat ik niet meer vecht met wolken. De lucht hoeft nergens heen. Ze is er al.
Bronnen
- Watts, A. W. (1960s). Myth of Myself / The Tao of Philosophy (5). organism.earth
- Watts, A. W. (1969). Out of Your Mind – Part 2. organism.earth
- Watts, A. W. (1969). Out of Your Mind – Part 1. organism.earth
- Watts, A. W. Zen and the Art of the Controlled Accident. organism.earth
- YouTube-compilatie (secundair): 99% OF PEOPLE DON'T REALIZE THIS | Alan Watts
